Saturday, August 15, 2015

مون سنڌ اُڀرندي ڏٺي -عديل مھر

مون سنڌ اُڀرندي ڏٺي
سنڌ ھال آف ميرٽ: سڄاڻ سنڌي ماڻهن جي ڄاڻ جي انسائيڪلوپيڊيا.
عديل مھر
سنڌي ماڻهن جي روايتي تعارف ۾ اها اڻ وڻندڙ راءِ رکي ۽ لکي ويندي آهي ته ڪک ڀڃي ٻيڻو نه ڪندا، صلاحيت ڪونهين، افعال نه اٿن، محنت نه پڄندن، ڪم کان ٻرو چڙهندن، کائڻ جا کَرا ڪم جا ڪُرا، لڀي ڪين گهوڙي تي زِين، گهر کان واندا ٽڪاڻي داخل، ويٺا حوال ڪٽيندءِ. گهر خالي، هوٽل ڀريل. اڌ ڪپ چانهه تي، سڄو ڏينهن چٽ! ٽوپي نراڙ تي، سندرو ڊاڙ تي! اوڀاريون لهواريون، پرائي پچار، هِن هُن جي گلا، نه پاڻ ڪجهه ڪندا، نه ٻين کي سهندا. زبان تي ضابطو نه رهندن. هڪ جو ٻيو وهي ويندن. خصيص ڳالهه تي، دشمني پرائي ويهندا. دوستيون گهٽ، دشمنيون وڌيڪ نڀائيندا. پلوَ پراڻا نه ٿيندن. من ۾ مير رکندا ته وجهه ملندي وير وٺندا، چوندا؛ مڙس ته ڦَڏو، نه ته جڏي جو جڏو!!

Saturday, August 8, 2015

مال مڙئي ڪجهه هيڏانهن هوڏانهن - نصير مرزا

مال مڙئي ڪجهه هيڏانهن هوڏانهن!
اڱارو 28 جولاءِ 2015ع
نصير مرزا
ڇا حرج آهي، جي انگريچي لفظ Slang جي اڄ پاڻ پت وائکي ڪريون، پر سلينگ معنى ڇا!؟ اڙي بابا! ان جي معنى آهي، ڄٽڪي لهجي وارا اڻ وڻندڙ يا غير رسمي گهڙيل لفظ... اصل ۾ هر ٻوليءَ اندر مختلف جاتين وارا پيشيور ماڻهو... کِل ڀوڳ ۾ هڪڙا عجيب عجيب محاوراتي لفظ پاڻ پيا گهڙيندا، جوڙيندا ۽ هڪ ٻئي تي ڦهڪائيندا، هڻندا ۽ پيا کڻندا آهن، جن کي ٻُڌي هڪ پاسي حيرت ته ٻئي پاسي مزو به زبردست پيو ايندو آهي. ٿورا ڏينهن ٿيندا، گوالياري گويو ۽ وات جو ٿورو پلٽن وانگر ڇوٽ.... استاد فتح علي خان منهنجي آفيس ۾ جهوني پراڻي راڳي غفور گل کي جو ويٺل ڏٺو ته کِلي کيڪاريندي چيائينس.... آ... ”کڙپيل“! تنهن تي غفور گل... استاد پاران اهڙي لقب لائڻ تي پيشانيءَ مٿان تتل ٽانڊي جهڙو گهنڊ ٺاهي وراڻيس ٿو... ”گهٽ اوهين به ناهيو.“ هاڻي فتح علي ته کِل ڀوڳ ۾ اهو لفظ چيو، پر ٻن ”کڙپيلن“ ۾ لفظي جنگ ڇڙي پئي. تڏهن مون سوچيو... هي لفظ، کڙپيل ڪا گار ته آهي ڪو نه، جو هي ٻئي معزز هڪ ٻئي کي لفظي کڙهون هڻڻ کان اصل ئي ڪو نه پيا مُڙن، پوءِ مون ان لفظ جو اشتقاق ڪري، ان جي معنى ڳولي هٿ ڪئي. جي ها! کڙ جي ته معنى کڙ ٿي، جيڪا ٺهندي هيئن آهي، جو سرنهن، ڄانڀي يا ڪڪڙن کي گهاڻي واري ڪونڊيءَ ۾ وجهبو آهي، پوءِ اکيون ٻڌل ڏاند پيو ڦرندو آهي ۽ پيو ٻجن کي پيڙيندو آهي، سو ان عمل کي چئبو آهي، ٻج پيڙهڻ (ڀيلڻ) ۽ اجهو هي، ان مان ئي ”کڙ“ تيار. پوءِ مون غفور گل راڳي کي سمجهايو ته، ”بابا پنهنجي لاءِ لفظ کڙپيل تي ناراض نه ٿي، جو ان جي معنى ٿي ته تون هالو چالو نه، پر هڪڙو ڇنڊيل ڇڙيل ۽ زبردست ۽ رياضت جي وڏن ڪن ڪشٽن مان پار پيل بهترين ڳائڻو آهين.“