گوھرن جا گفتا - صالح محمد يار محمد سمون

گوھرن جا گفتا

صالح محمد يار محمد سمون

جوڀن جاڙ ڪي

۱

ٺڳَ-روپَ-جوڀنَ جي، مون کي ڪا نه پئڙي ڪَلَ،

نڪ وھي، نيڻ ٽمن، دل نه اڳوڻا دَلَ،

ڏندن ڏاڍائي ڇڏي، ڇڻيو پون ڇَلَ،

ھٿن ھاج ڇڏي، جي ھئا ڪم جا قابل،

چڪو چيلھ مان نه لھي، ماٺيا ٿيا ملھ،

پيرن پُرَڻ ڇڏيو، جي ھئا آھو نڙ جھل،

ڪم مٿئين ڪم عقل، وئين جوڀن جاڙ ڪري.

۲

ھٿ ڏڪن، ننھن نچن، ڪڏھن ڪين ڪي ڪاڻ،

وارن ويس مٽايو، اھي پيريءَ جا پرياڻ،

ڏندن ڏاڍائي ڇڏي، ڄڀ تي لٿو ڄاڻ،

آھن سَنڌَ مڙيئي ساڻُ، پر جوڀن ريءَ جڏا ٿيا.

سنڌي چوڻيون - ميمڻ عبدالمجيد سنڌي

سنڌي چوڻيون

ميمڻ عبدالمجيد سنڌي

اسان جي سونھاري سنڌ جا سياڻا سگھڙ، سپورنج ۽ شاعر دنيا جي اتفاقن ۽ آزمودن تي ڪي چوڻيون جوڙي ويا آھن، جي پنھنجي مضمون، ھيئت، خيالن جي بلندي، دلڪشي ۽ تاثر جي ڪري ضرب المثل ٿي، عام ۾ مقبول ۽ مشھور ٿي ويون آھن. انھن ۾ زندگيءَ جا حقائق حقيقت پسندانه ۽ پر اثر نوع ۾ بيان ٿيل آھن. انھيءَ ڪري اھي اڄ به اسان کي ۽ ايندڙ نسل کي نه فقط معلومات ڏين ٿيون، پر زندگيءَ جي اونداھيءَ راھ ۾ مشعل جو ڪم ڏئي سگھن ٿيون.

ھي منھن ۽ منصور جي دار

ھي منھن ۽ منصور جي دار

ڊاڪٽر غلام قادر سومرو

”منصور“ ھڪ نالو آھي يعني ته منصور ڪيترن ئي ماڻھن جو نالو آھي. سيٺ منصور ھجي يا ماستر منصور ھجي. منصور ويراڳي آف ھالا ھجي يا شاعر منصور دائودپوٽو ھجي ۽ اھڙيءَ طرح کوڙ سارا منصور ٿي گذريا آھن. ھاڻي به آھن ۽ آئندھ به ھوندا، ڀلي ھجن. اسان جون اکيون ٿڌيون! سچ چيو اٿن ته ڀاڳين جا ڀاڻ خالي ناھن ٿيندا. البت جنھن ”منصور“ جو اسان کي ذڪر ڪرڻو آھي سو ”منصور حلاج“ جي نالي سان مشھور آھي.

سنڌي لوڪ ادب ۽ کل ڀوگ - علي احمد بروھي

سنڌي لوڪ ادب ۽ کل ڀوگ

ھڪ سرسري جائزو

علي احمد بروھي

جڏھن به ڪنھن قوم جي سڀيتا جو اڀياس ڪجي ٿو، ته اسان کي ٻه ڳالھيون چٽيءَ طرح نظر اچن ٿيون. ھڪ ان قوم جا پنھنجا ڪارناما ۽ ٻيو سندس اباڻو ورثو، جو سرمايو کيس پنھنجي وڏڙن کان پيڙھي به پيڙھي حاصل ٿيندو رھي ٿو. اسين اھو خاطريءَ سان چئي نه سگھنداسين ته سنڌي ڪيئن ۽ ڪڏھن تاريخي سطح تي نڪري نروار ٿيا. پر ھيءَ ھام يقين سان ڀري ٿا سگھون ته اسين ان قديم قوم کان به آڳاٽا آھيون جنھن پاڻ کي پڏائڻ لاءِ آريه ۽ اسان کي اڻ-آريه سڏيو. ڌارين قومن جو اسان وٽ اوير سوير اچي سھڙڻ، يا ٽانڊي لاءِ اچي پوءِ بورچياڻي ٿي ويھڻ جو دستور اسان وٽ دائمي ھلندو ٿو اچي. موھن جي دڙي کان وٺي ورھاڱي تائين اسان جي سموري تاريخ اھڙي مھمان نوازيءَ سان ڀرپور آھي.

شاھ جي ڪلام ۾ آيل اصطلاح - نور افروز خواجه

شاھ جي ڪلام ۾ آيل اصطلاح

(’سُر کنڀات‘، ’سُر سارنگ‘، ’سُر سامونڊي‘، ’سُر ڪيڏارو‘ ۽ ’سُر ڏھر‘)

نور افروز خواجه

اصطلاح ھر وقت ٻوليءَ ۾ ايندا رھندا آھن. ڇاڪاڻ ته وقت جي ضرورت، خودبخود ئي ماڻھن کي اصطلاح گھڙڻ ۽ انھن کي ڳالھ ٻولھ ۾ استعمال ڪرڻ تي آمادھ ڪندي آھي. دنيا جي ڪا به زبان، اصطلاحن کان خالي نه آھي. ھر زبان ۾ ھزارين اصطلاح موجود آھن.

اصطلاح ڪنھن به لفظ جي لغوي معنائن جي بدران ڪا ٻي معنيٰ مقرر ڪرڻ کي چئجي ٿو.

جڏھن ته New Webster’s Dictionary of English language, Deluxe encyclopedic edition. 1986. ۾ اصطلاح جي ھيئن وضاحت ڪيل آھي.

شاھ لطيف جي ڪلام ۾ آيل اصطلاح - سُر يمن ڪلياڻ - نور افروز خواجه

شاھ لطيف جي ڪلام ۾ آيل اصطلاح

(سُر يمن ڪلياڻ)

نور افروز خواجه

ڪنھن لفظ جي لغوي معنيٰ بجاءِ ڪا ٻي معنيٰ مقرر ڪرڻ کي ”اصطلاح“ سڏجي ٿو.

ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ ”اصطلاح“ جي باري ۾ لکي ٿو ته ”اصطلاح“ انھن کي ٿو چئجي، جنھن جي لفظي ۽ رواجي معنيٰ ۾ فرق ھجي يعني لفظي معنيٰ ھڪڙي ۽ رواجي معنيٰ ٻي ھجي.

ڊاڪٽر عبدالڪريم سنديلو ”اصطلاح“ جي معنيٰ لاءِ لکي ٿو ته؛ ”اصطلاح جون ٻه معنايون آھن. ھڪڙي مقرر ٿيل، جنھن کي ”لغوي“ يا اصلي معنيٰ چئجي ٿو، ۽ ٻي ”رواجي“ جنھن کي اصطلاحي معنيٰ چئجي ٿو.

پھاڪا ۽ ھنر- الله بخش نظاماڻي

پھاڪا ۽ ھنر

لوڪ ادب جون شاخون

الله بخش نظاماڻي

(پھاڪا، اسان جي ٻوليءَ جو حصو آھن، جن ۾ مجموعي طور، انساني تجربن ۽ مشاھدن جي عڪاسي ٿئي ٿي. پھاڪن جو لاڳاپو، عوام، سندن رھڻي ڪھڻي، رسمن رواجن ۽ ثقافت سان ھوندو آھي. عام گفتگوءَ ۾ پھاڪن جو استعمال ڄڻ ٻوليءَ کي سونھن بخشي ٿو ۽ ٻڌندڙن آڏو واقعن کي تصويرن ۾ پيش ڪري ٿو، جنھن ڪري ڳالھ سمجھائڻ ۾ پاڻ وڌيڪ لطف پئدا ٿئي ٿو.

مثال طور: جيڏا اٺ، تيڏا لوڏا.

ھنر، اکرن جي عقلي اوساريءَ کي ھنر ٿو چئجي. سگھڙ ڪچھرين ۾ پنھنجو ھنر بيتن ۽ ڏوھيڙن جي صورت ۾ پيش ڪندا آھن. گھڻو ڪري انھن بيتن ۾ ڳجھارتون ڏنيون وينديون آھن، جن ۾ سماجي زندگيءَ سان لاڳاپيل تجربن ۽ مشاھدن بابت ڳوڙھي معني سمايل ھوندي آھي. انھن بيتن ۽ ڏوھيڙن جي اپٽار ڪچھريءَ ۾ واھ جو مزو پيدا ڪريو ٿي ڇڏي.

ادارو پڙھندڙن آڏو، پھاڪن توڻي ھنر بنسبت مختصر احوال پيش ڪري ٿو. – ادارو)

ڪتي متعلق پھاڪا - ساٿي محمد بچل کيڙو

ڪتي متعلق پھاڪا

ساٿي محمد بچل کيڙو

ڪتو، تاريخ کان اڳ واري زماني کان ماڻھوءَ جو گھاٽو سنگتي رھيو آھي. انسان ڪتي جي ورتاءَ منجھان جيڪي تجربا حاصل ڪيا آھن، تن کي اھڃاڻ بنائي، ان جي سٺاين ۽ خرابين کي ماڻھن جي خصلتن سان به ڀيٽيو آھي. ان حساب سان سنڌي ٻولي، جيڪا پھاڪن ۽ اصطلاحن سان ڀري پئي آھي، ان ۾ ڪتي متعلق انيڪ چوڻيون ۽ اصطلاح آھن، جن مان ڪجھ ھن ريت آھن.

ڪتي جو پڇ ٻارھن مھينا نڙ ۾ وجھ ته به اھو ئي ڦڏو.

ڪتو به کاڌوسون، ڪک به نه ڀري.

ڇتو ڪتو به مالڪ سڃاڻي.

فلاڻو ڇتي ڪتي وانگر، لُرَ پئي ويو.

ڇو ڇتي ڪتي وارا چڪ پيو ھڻين.

پئسو هَٿَ جو ميرُ - مٺل جسڪاڻي

پئسو هَٿَ جو ميرُ!

مٺل جسڪاڻي

آئون ته پنهنجي ڪرت ۾ مصروف هئس، اوچتو ميراعظم موبائيل فون وسيلي رابطو ڪيو. خريد ڪري آيل ڪيلي جو احوال ڏنو ۽ ان جي تصوير ڏياري موڪلي! اتان ذهن ڊوڙون پائڻ لڳو. ڪا هڪ نه، ڪيتريون ئي ٻُڌل ۽ پڙهيل ڳالهيون ياد آيون! ميراعظم جي ڳالهين ۽ موڪليل تصوير تي ويچاريندي، منهنجي ذهن ۾ آيو ته: