Saturday, November 22, 2014

هٿ جي وڍيءَ جو ويڄ نه طبيب - مٺل جسڪاڻي

هٿ جي وڍيءَ جو ويڄ نه طبيب

مٺل جسڪاڻي



پردو کڄي ٿو.

هڪ طرف ڀت تي بورڊ لڳل آهي، جنهن تي اڌڙوٽ عمر جو شخص لکي پيو؛ ’هٿ جي وڍئي جو ويڄ نه طبيب‘.

بورڊ جي سامهون ڪرسين تي مختلف عمر جا ڪي ڏاڙهي مڇ ڪوڙيل، ڪن کي صرف شهپر، ڪن جي ڏاڙهي مڇ رکيل، ڪنهن کي ٽوپي، ڪو مٿي اگهاڙو، ڪنهن جي مٿي تي پوتڙو ويڙهيل آهي. ڪي صاف سٿرا، ڪي ميرا گدلا، مرد ويٺل آهن. بالغن جي تعليم وارو ماحول آهي، شاگرد هڪ ٻئي کي ٺونٺ هڻي يا ٻيا اشارا ڪري، بورڊ تي لکيل اکرن بابت پڇن ٿا.

Monday, October 27, 2014

انڌن اڳــيان لُڙڪ - محمد مٺل جسڪاڻي

انڌن اڳــيان لُڙڪ

محمد مٺل جسڪاڻي



مهربان پڙهندڙو، منهنجي زندگيءَ جي ڳالهه نه ٿا لکون. اها آس، امنگ، اميد ٿا ڪريون، ته اوهان پنهنجي هوش حواس سان، هر ممڪن ڪوشش جاري ساري رکيو ايندا، ته جيئن اوهان جي ”بي قدري ۾ لُڙهي نه وڃي زندگي“... جيڪڏهن زندگي بي قدري ۾ لڙهي وئي، ته پوءِ سُک جا سُڪار ٿيڻ ڏکيو، بلڪ تمام گهڻو مشڪل ٿي پوندو.

Friday, October 24, 2014

پهاڪو ۽ ان جي اصليت - ڊاڪٽر نور افروز خواجه

پهاڪو ۽ ان جي اصليت
ڊاڪٽر نور افروز خواجه


هر قوم جي سماجي تاريخ ۾ واقعاتي حقيقتون ۽ سماجي سچايون موجود هونديون آهن. پر حقيقت ۽ سچ، سماجي اڀياس جي لحاظ کان الڳ شيون آهن. جئين ته حقيقت جو تعلق واقعي حقيقت سان ۽ سچائيءَ جو تعلق سماج جي اندر موجود سچائيءَ سان هوندو آهي، تنهن ڪري سماجي سچائي هر طرح اعتبار جي قابل هوندي آهي.

Thursday, October 23, 2014

نيرن کائو بادشاھن وانگي (طبي، چوڻي)

نيرن کائو بادشاھن وانگي (طبي، چوڻي)
صحتمند زندگيءَ لاءِ ناشتو تمام ضروري

تندرستي هزار نعمت آهي. هن حقيقت کان ڪنهن کي به انڪار ناهي.

سٺي صحت جو ڪارڻ سٺو کاڌو کائڻ آهي. جنهن جي لاءِ صبح جو نيرن/ ناشتو، ڏپھرو/ منجهد جي ماني ۽ رات جي ماني متوازن خوراڪ تي ٻڌل هجڻ کپي. ان لاءِ ٽنهي وقتن جي مانيءَ ۾ نيرن/ ناشتو، سڄي ڏينهن جي لاءِ خاص اھميت رکي ٿو. ناشتي جي اهميت کي روشن ڪرڻ جي لاءِ هڪ آمريڪي ليکڪ ايڊملي جو قول آهي ته؛
نيرن کائو بادشاھن وانگي،
مانجهاندو ڪيو شهزادن وانگي،
رات جي ماني کائو مزدورن وانگي.

Sunday, October 12, 2014

جيءُ آهي ته جهَانُ آهي - سميرا مختيار

جيءُ آهي ته جهَانُ آهي
سميرا مختيار
”جيءُ آهي ته جهان آهي.“ اِهو جملو اُن وقت صحيح لڳندو آهي جڏهن انسان ڪنهن تڪليف ۾ مبتلا هوندو آهي ۽ هو عام زندگي جي معمول کي ڪنهن به سور ۽ تڪليف سبب سرانجام نه ڏئي سگهندو آهي.
خاص ڪري اُهي مريض جيڪي سَنڌن يا هڏن جي سور ۾ مبتلا هوندا آهن. سڀ کان پهرين ته اِهو طئي ڪيو وڃي ته جسم ۾ سور ڪهڙي قسم جو آهي، اهو عام سور آهي يا ڪنهن مخصوص جاءِ تي ۽ ڪنهن مخصوص وقت تي پوي ٿو.

Sunday, October 5, 2014

جڏهن تڏهن سنڌڙي تو کي قنڌارئون جوکو - ڊاڪٽر نواز علي شوق

جڏهن تڏهن سنڌڙي تو کي قنڌارئون جوکو
ڊاڪٽر نواز علي شوق
چوڻيون ۽ پهاڪا سنڌي زبان، ادب ۽ تاريخ جو قيمتي سرمايو آهن. جيڪڏهن غور سان ڏٺو وڃي ته هر چوڻيءَ جو ڪو نه ڪو تاريخي، تهذيبي، سماجي يا لساني پس منظر نظر ايندو. ڪن چوڻين ۾ ڪي دلچسپ تاريخي، سياسي يا سماجي واقعا لڪل هوندا آهن. جن جي ذريعي اسان قديم سياسي، سماجي ۽ تاريخي حقيقتون معلوم ڪري سگهون ٿا. اهڙي هڪ چوڻي سنڌ ۾ صدين کان مشهور آهي. ڪنهن ڏاهي چيو آهي ته:

Saturday, August 30, 2014

عقل وڏو يا مينهن؟ - مٺل جسڪاڻي

عقل وڏو يا مينهن؟

مٺل جسڪاڻي



اوهان وانگر آئون به ننڍي هوندي کان اهو سوال ٻڌندو پيو اچان ته ”عقل وڏو يا مينهن؟“.

اوهان وانگر ئي، آئون به ڪڏهن سوال جي جواب ۾ مُرڪي ٽارڻ جو منظر ڏسندو اچان، ته ڪڏهن وري عقل، يا ڪڏهن جواب ۾ مينهن ٻڌندو اچان. جيڪي جواب ۾ عقل چون، انهن تي به پڇندڙ ۽ ٻيا ٻڌندڙ کلندي نظر ايندا رهيا آهن، ته جن جواب ۾ مينهن چيو، انهن تي به ساڳئي ٽوڪ مسخري مون به پئي ڏٺي ۽ ٻڌي آهي.

Tuesday, August 26, 2014

چوڻين جو استعمال - مٺل جسڪاڻي

چوڻين جو استعمال...

مٺل جسڪاڻي

چوڻين، اصطلاحن، محاورن ۽ پهاڪن جو استعمال صحيح ٿيڻ گهرجي، نه ته انهن جي اهميت گهٽجي ۽ نيٺ ته ختم ٿي ويندي. مون کي سائين عبدالله جروار ڪجهه محاورا، اصطلاح، چوڻيون، پهاڪا ياد ڏياريا، انهن تي مون طبع آزمائي ڪئي آهي. اوهان ڏسو، پڙهو، پنهنجي راءِ ڏيو، چوڻين جو ڪٿي غلط استعمال ته نه ٿيو آهي؟!
***
جي ٿا ڪڇون،
ڳالهايون ٿا سچ،
ٻڪر ٻوساٽ“ ٿا ڪن،
اڻ پڙهيل ڀي،
لکيل پڙهيل ڀي،
پنهنجا ڀي،
پراوا ڀي،
جي ٿا ڪڇون،
ڳالهايون ٿا سچ،
ٻڪر ٻوساٽ ٿا ڪن!
***

Monday, January 27, 2014

سنڌي سماج ۾ مروج شادي غمي ۽ ٻين رسمن متعلق اصطلاحن جو جائزو - ڊاڪٽر بشير احمد شاد

سنڌي سماج ۾ مروج شادي غمي ۽ ٻين رسمن متعلق اصطلاحن جو جائزو
ڊاڪٽر بشير احمد شاد

ڪنهن به مهذب ۽ عوامي ٻولي جي پرک لاءِ ٻين نشانين سان گڏ اها پڻ هڪ وڏي نشاني آهي ته ان ۾ معاشري جي رسمن رواجن، شادين غمين ۽ اٿڻي ويهڻي متعلق اصطلاح پهاڪا ۽ چوڻيون موجود هجن. جڏهن اسان سنڌي زبان کي انهيءَ معيار کان پرکيون ٿا ته معلوم ٿئي ٿو ته سنڌي ٻوليءَ ۾ اهڙي قسم جا بيشمار اصطلاح، پهاڪا ۽ چڻيون موجود آهن. جيڪي خوبصورت ۽ بامعنيٰ لفظن سان سينگاريل ٿيل آهن.

Friday, January 3, 2014

جانورن، پکين ۽ جيتن سان منسوب پهاڪا - ڊاڪٽر بشير احمد شاد


سنڌي ٻوليءَ ۾ جانورن، پکين ۽ جيتن سان منسوب پهاڪا
ڊاڪٽر بشير احمد شاد
ڪنهن به سڌريل ۽ ساهيته ٻوليءَ ۾ پهاڪن کي وڏي اهميت حاصل هوندي آهي. پهاڪا قوم جي سگهڙن ۽ سياڻن جي حياتيءَ جي تجربن جي روشنيءَ ۾ جڙي عوام الناس جي زبان تائين پهچن ٿا. پهاڪن جي انهن چند لفظن ۾ اهڙا ته معنيٰ جا موتي موجود هوندا آهن، جو عام انسان انهن تي عمل ڪرڻ سان ڪيترين براين کان بچي سگهي ٿو.