ڪي پھاڪا Some Proverbs - انجنيئر عبدالوھاب سھتو

انجنيئر عبدالوھاب سھتو

نمبر	ڪي پھاڪا	Some Proverbs
1.	آھي ته عيد، نه ته روزو	Waste not, want not
2.	آئي سڱن کي، پر ڪن به ڪپائي وئي	Many go out for wool and come home shorn
3.	اياڻو چوي، سياڻو ويڃائي	A fool may give a wise man counsel
4.

شاهه جي سُر سورٺ ۾ محاورن جو استعمال - احمد خان ڪيريو

شاهه جي سُر سورٺ ۾ محاورن جو استعمال

احمد خان ڪيريو

شاهه عبداللطيف ڀٽائي رح کي دنيا جي انهن عظيم شاعرن ۾ شمار ڪيو وڃي ٿو، جن جو ڪلام هر لحاظ کان معياري ۽ مڪمل مڃيو ويو آهي. ڀٽائيءَ جي ڪلام جو هر بيت، مڪمل ۽ حڪمت سان ڀريل نظر اچي ٿو. تنهن کانسواءِ، سندس ڪلام جي هڪ اها به خصوصيت آهي ته ان کي جيترو گهڻو پڙهبو، اوترو وڌيڪ دلچسپ ۽ وڻندڙ پيو معلوم ٿيندو.

لطيف سائينءَ جي ڪلام ۾ تمام گهڻيون سٺايون ۽ سهڻايون آهن، جن تي نظر وجهڻ کانپوءِ اهو چڱيءَ طرح اندازو لڳائي سگهجي ٿو ته پاڻ واقعي سنڌي زبان جو وڏو ڄاڻو ۽ پارکو هو ۽ انهيءَ لحاظ کان اهو چوڻ ۾ ڪو به وڌاءُ نه ٿيندو ته ٻوليءَ جي لحاظ کان، سنڌي ٻوليءَ کي جيڪي ڪجهه لطيف ڏنو آهي، اهو ٻئي ڪنھن به شاعر نه ڏنو آهي ۽ موجوده سنڌي زبان جو اوج ۽ عروج به ڀلاري ڀٽ ڌڻيءَ جي ڪلام جي  ڪري ئي آهي.

عزيز جو ڪتاب ”سنڌي اِصطلاح“

عزيز جو ڪتاب ”سنڌي اِصطلاح“

ليکراج ڪشنچند ميرچنداڻي (جنم: 19 ڊسمبر 1897- ديھانت: 19 آگسٽ 1971) پنھنجي تخلص ”عزيز“ سان سنڌي ساهت جڳت ۾ وڌيڪ مشھور هئو. مان کيس سندس ادبي لکڻين ذريعي ته پنھنجي اسڪولي جيوَنَ کان وٺي سُڃاڻندو هوس، پر ساڻس پھرين مُلاقات تڏهن ٿي، جڏهن هُو ”صُراحي“ ڪتاب تي ساهتيه اَڪادميءَ جو عطا ڪيل انعام وٺڻ لاءِ دهليءَ آيو هئو. هرومل سدا رنگاڻيءَ جي گهر سندس ديدار ٿيو هئو. چٽيءَ طرح ياد اٿم ته کيس هڪدم سڃاڻي نه سگهيو هوس. تصويرُن ۾ ڏٺل ”عزيز“ ۽ روبرو نظر ايندڙ ”عزيز“ ۾ چڱو فرق هئو. وار سفيد، ڳٽن ۾ ڪي قدر گُهنج، پيشانيءَ تي لنبي عمر مان حاصل ڪيل اَنُڀؤُ جون ريکائون. اِن هوندي به سندس شخصيت رعب ۽ حشمت واري هئي. فُل سوٽ ۽ نيڪ-ٽاءِ پاتل قد-آور ۽ بَرجستو مُڙس هو. ڳالهين ڪندي چپن تي هلڪي مُرڪَ. گفتگوءَ ۾ فهميدو چرچو، گهٻو. سندس رنگين مزاج، هر ڪنهن کي مُتاثر ڪندڙ هئو. اوڀاريون لھوريون ڳالهيون ڪندي، سنڌي ٻوليءَ جو ذڪر نڪتو. شڪايت واري نوع ۾ چيائين ته؛ اڄ ڪلهه جي سنڌي اديبن کي پنھنجيءَ مادري زبان جو به پورو عِلمُ ڪونهي. سندن لکڻين ۾ ٻوليءَ ۽ مُحاورن جون بيشمار غلطيون آهن. نوجوان سنڌي شاعرن کي ته بحر-وزن، قافيي-رديف جي به پوري ڄاڻ نه آهي.

سُر ڪلياڻ ۾ آيل اصطلاح - نور افروز خواجه

سُر ڪلياڻ ۾ آيل اصطلاح

نور افروز خواجه

ٻولي انسانن جي وچ ۾ اظھار جو هڪ اهم وسيلو آهي، جنھن کي انسان پنھنجي مرضيءَ مطابق جوڙيو. ٻوليءَ ۾ آواز ته گهڻا ٿا ٿين، پر ان جي جوڙجڪ خاصي مونجهاري واري آهي. انھن آوازن جي مدد سان هڪ عام رواجي ذهن وارو ماڻهو به ڪيترا ئي لفظ ٺاهي ٿو[1]. ٻولي اها ئي شيءِ آهي، جيڪا انسانن کي انھيءَ لائق بنائي ٿي ته هو پاڻ جھڙن ٻين انسانن سان خيالن جي ڏي-وٺ ڪري سگهن. ٻين جي اڳيان پنھنجي نفس جا رايا کولي، خواهشن ۽ اميدن، خوفن ۽ خطرن جو اظھار ڪري سگھن. انھيءَ کان سواءِ، انسان خود پاڻ کي سڃاڻي نٿو سگهي ۽ انھيءَ وسيلي هو پنھنجي ماحول جو مشاهدو ڪري سگهي ٿو.

بروو سنڌي ۾ آيل اصطلاح ۽ پهاڪا - پروفيسر مظھر علي قريشي

بروو سنڌي ۾ آيل اصطلاح

شاهه لطيف جي ڪلام ۾ اصطلاح ۽ پهاڪا

پروفيسر مظھر علي قريشي

راڳ، هڪ اهم فن آهي. هيءُ فن، سڀ ڪنهن جي وس کان پري آهي. هن فن ۾ ڪيتريون ئي وڏيون راڳڻيون آهن. هن کي هندستاني راڳڻيون سڏبو آهي. اهڙين راڳڻين مان ”بروو“ به هڪ اهم راڳڻي آهي. هن لفظ جي لغتي معنى آهي؛ بيمار، گهايل، مريض، هڪ قسم جو پکي، هڪ وڻ جو نالو ۽ هڪ راڳڻي جو نالو. رسالي ۾ هن جو نالو ”بروو سنڌي“ آهي. شاهه لطيف هن سُر کي نج سنڌي رنگ ڏنو آهي. هن سر جا بيت توڙي وايون، مختلف رسالن ۾ گهٽ وڌ آيل آهن. هيءُ سر جيتوڻيڪ ننڍن بيتن تي مشتمل سرن مان آهي، تڏهن به وڏي اهميت جو حامل آهي. هن سر ۾ الله سان عشق رکڻ لاءِ انسان کي سکيا ڏيڻ سان گڏ، عاشق جي بيوسي به بيان ڪيل آهي. ان کان علاوه خدا کان جدا ٿيڻ تي انساني روح جو روڄ راڙو به هن سر ۾ آندل آهي. هن سر ۾، مجازي عشق جو گهڻو بيان ڪرڻ سان گڏ حقيقي محبوب جو بيان به ڪيل آهي. شاهه لطيف، عاشق جي نياز ۽ نئڙت، معشوق جي ناز، انداز ۽ حسن کي تمام دلڪش نوعيت ۾ نروار ڪيو آهي. هن سر ۾ عشق ۾ گهائڻ ۽ عاشق کي مارڻ واري ڪم کي ڪاسائڪي ڪار سان تشبيهه ڏني وئي آهي.

ڪجهه دلچسپ اصطلاح ۽ پھاڪا - غلام قادر سومرو

ڪجهه دلچسپ اصطلاح ۽ پھاڪا

غلام قادر سومرو

”ڍؤنگل“

تحقيق مان پتو پوي ٿو ته ”ڍؤنگل ڍارڻ“ يا ”ڍؤنگل هڻڻ“ جي معنى ”ويڪون ڪڍڻ يا عيب ويچارڻ، طعني زني ڪرڻ، چرچو يا چٿر ڪرڻ ڊاڙ ٻٽاڪ ۽ لٻاڙ هڻڻ“ آهي.

”ڍؤنگل“ کي ڍاري وانگر اهڙيءَ طرح اڇلايو ويندو آهي جو ڪامياب تير وانگر پنھنجي نشاني تي پوريءَ طرح وڃي لڳندو آهي.

ڍؤنگل هڻندڙ يا ڍؤنگل ڍاريندڙ کي ”ڍؤنگلائي“ يا ”ڍؤنگلي“ چوندا آهن. ”ڍؤنگل“ اڇلائڻ اهڙو آهي جھڙو ککر ۾ کڙو هڻڻ. کڙو هڻي، ستل ڏينڀن کي جاڳائي، چيڙائي، مڇرائڻ مان ڌرين کي ڏنگ لڳڻ جا امڪان ئي ٿي سگهن ٿا.

”ڍؤنگل“ تائيندڙ، تپائيندڙ، ٽاهه ڏيندڙ ۽ ڇرڪائيندڙ لفظن جا اڍنگا اظھار آهن.

پھاڪا ۽ اصطلاح - لالا ڌڻي بخش پٺاڻ

پھاڪا ۽ اصطلاح

لالا ڌڻي بخش پٺاڻ

اها ڳالهه الم نشرح آهي ته اسان جو ادب پڪو ۽ پائيدار آهي. جيتوڻيڪ اسان جي سنڌ سونھاري ٻوليءَ جي حوالي سان ڪيتريون ئي مشڪلاتون ڏٺيون آهن، ته به سنڌي ٻولي پنھنجو وجود قائم رکيو ٿي اچي ۽ انشاءَ الله هن دنيا ختم ٿيڻ تائين اسان جي زبان (ٻولي) زنده رهندي. انھيءَ ۾ ڪو شڪ ڪونهي ته زماني جي بدلجڻ سبب, اسان جو ادب به لٽ ۾ لٽجي ويو آهي ۽ ادبي زنجيرن جون ڪڙيون غائب ٿي ويون آهن. پر جس آهي اسان جي ادبي غواصن کي، جن علم جي سمنڊ ۾ ٽٻيون هڻي، ڪي موچارا موتي ميڙي، ٻوليءَ جي مالها ۾ پوتا آهن.

ڏُکارو منطق - گابريل لائوب / ولي رام ولڀ

ڏُکارو منطق

گابريل لائوب / ولي رام ولڀ

ايفورِزم (Aphorism) هڪ مختصر پر جامع جملي کي چئبو آهي، جيڪو مثال ڏئي، ڀيٽ ڪرڻ جي ذريعي يا ڪنهن شيءِ جي خلاف اظهار راءِ سان پڙهندڙ کي سوچڻ تي مجبور ڪري. ايفورزم جي لفظي معنيٰ آهي مختصر، اڻپورو ۽ زوردار. يوناني فيلسوف هيپوڪراٽس کي انهيءَ صنف جو مهندار ڪوٺيو ويندو آهي. جرمن ادب ۾ گوئٽي ۽ فيلسوف شوپنهار ۽ نيچي (نطشي) انهيءَ صنف کي ڪاميابيءَ سان استعمال ڪيو آهي. سهيوڳي اديبن ۾ خاص ڪري گابريل لائوب انهيءَ صنف تي ڪم ڪيو آهي. لائوب 1928ع ۾ چيڪو سلاواڪيا جي اُن حصي ۾ پيدا ٿيو، جتي جرمن زبان ڳالهائي وڃي ٿي. تعليم پراگ ۾ حاصل ڪيائين ۽ اُتي ئي صحافي ۽ اديب جي حيثيت سان پنهنجي عملي زندگيءَ جي شروعات ڪيائين. 1928ع ۾ جڏهن چيڪو سلاواڪيا ۾ روسي فوجون گهڙي آيون ته هو مغربي جرمنيءَ هليو ويو. ”ڏکارو منطق“ جي عنوان سان هن ايفورزم جو هڪ مجموعو شايع ڪيو هو. هيٺيون مواد اُنهيءَ مان چونڊيو ويو آهي- سنڌيڪار

ٻرڙا ذات بابت ڪجهه پھاڪا - شمن شمس ٻرڙو

ٻرڙا ذات بابت ڪجهه پھاڪا

شمن شمس ٻرڙو

اهڙا ڪيترا ئي مثال ملن ٿا، جن مان معلوم ٿئي ٿو ته سنڌ جا اصلوڪا رهاڪو؛ ڪهڙا ۽ ڪير آهن. جھڙيءَ طرح ڪن ذاتين بابت پھاڪا ۽ چوڻيون مشھور آهن. جن مان تن ذاتين بابت معلوم ٿئي ٿو ته اهي اصل ۾ ڪير ھيا. ٻرڙن بابت، اسان جي مورخن ۽ ليکڪن کي، تاريخ جي ڪنھن به ڪتاب ۾ ڪو مضمون ڏسڻ يا مطالعي مان نه گذريو آهي. البت سنڌي ادب ۾ جهاتي پائڻ سان، ٻرڙا ذات بابت ڪجھ مواد ملي ٿو. سنڌ جي اصلوڪي ذات هئڻ ڪري، ٻرڙن بابت به ڪيترا ئي سنڌي پهاڪا مشهور آهن. جن منجھان ڪن جو تفصيل، زباني حوالن يا قلمبند ڪيل روايتن ذريعي ھيٺ ڏجي ٿو.